Szymon Białecki (1893-1948) był organizatorem armii powstańczej i uczestnikiem wszystkich trzech powstań śląskich. Urodził się w wielodzietnej rodzinie chłopskiej, ukończył gimnazjum w Krakowie, później studiował na Politechnice Lwowskiej, służył w Legionach Polskich. Pod pseudonimem Jerzego Węgierskiego działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, później w Wojsku Polskim. Po drugim powstaniu w 1920 r. organizował Policję Plebiscytową, czynnie uczestniczył w akcji plebiscytowej propagując ideę polskości. Był jednym z nielicznych w tamtym czasie wybitnych fachowców wojskowych. Pełnił funkcję szefa sztabu grupy operacyjnej "Wschód". Został odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości. Po przejściu w stan spoczynku (1926 r.) pracował w przemyśle węglowym na Śląsku. W 1939 r. powrócił do czynnej służby wojskowej. Przeszedł szlak wojenny: ZSRR, Iran, Palestyna, Egipt. Zmarł w Szkocji w 1948 r.

 

Jan Bryłka (1878-1942) pochodził z Gorzyc w powiecie raciborskim. Przed I wojną pracował w kopalniach w Pszowie, Radlinie i Jankowicach Rybnickich. W czasie wojny był żołnierzem armii niemieckiej. W latach 1919-21 brał udział w walce plebiscytowej – organizował polskie wiece propagandowe. We własnych budynkach gospodarskich przechowywał broń i amunicję dla uczestników powstania, był dowódcą powstańczej kompanii wartowniczej. W czasie II wojny światowej (1941) został aresztowany przez Gestapo i przebywał w więzieniach w Raciborzu i Opolu. Zginął w obozie w Oświęcimiu.

 

Agnieszka Grabara w 1919 roku wstąpiła do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Brała udział w II powstaniu śląskim jako sanitariuszka, działała w kampanii plebiscytowej na terenie powiatu opolskiego. W III powstaniu także jako sanitariuszka wspomagała powstańców podczas walk w rejonie Góry św. Anny. W okresie międzywojennym była aktywnym członkiem Związku Powstańców Śląskich i Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Za swoją działalność była wielokrotne odznaczana, m.in. Śląskim Krzyżem Powstańczym, Medalem Niepodległości, Złotym i srebrnym Krzyżem Zasługi.

 

Augustyn Kośny (1896-1939) - lekarz, powstaniec. W 1914 został uwięziony za publiczne demonstrowanie postawy propolskiej. W czasie I wojny światowej służył w wojsku niemieckim, z którego zdezerterował i wstąpił w szeregi armii gen. Józefa Hallera. Uczestniczył w III powstaniu śląskim jako członek aparatu sprawiedliwości przy instytucjach powstania. Od 1923 r. działał w Związku Polaków w Niemczech, a od 1924 r. współtworzył Związek Akademików Górnoślązaków "Silesia Superior", którego celem było krzewienie kultury polskiej oraz działanie na rzecz społeczności Górnoślązaków - Polaków w tej części Górnego Śląska, która pozostawała w obrębie Niemiec. Był dziennikarzem i redaktorem naczelnym polskich gazet w Niemczech: "Katolika Codziennego" i "Nowin Codziennych". Za działalność patriotyczną był prześladowany, m.in. więziony w 1926 we Wrocławiu i pozbawiony prawa wykonywania zawodu. W 1935 r. w Berlinie obronił doktorat, gdzie osiadł na stałe i prowadził prywatną praktykę lekarską. Zginął w 1939 r. zamordowany przez nieznanych sprawców, prawdopodobnie przez Gestapo.

 

Ludwik Piórko (1902-1975) pochodził z rodziny robotniczej zamieszkałej w Starej Wsi w powiecie pszczyńskim. W czasie III powstania brał udział w blokowaniu Pszczyny służąc w kompanii Jana Grzechnika. Oddelegowany do Straży Obywatelskiej od maja 1921 r. pełnił służbę wartowniczą obozie jeńców wojennych w Bieruniu Nowym. Po zakończeniu powstania (do września 1921) przebywał w obozie w Szczakowej. W latach 1923-1939 był aktywnym członkiem Związku Powstańców Śląskich. W 1940 r. został aresztowany przez gestapo i uwięziony w Pszczynie. Po zakończeniu II wojny światowej pracował jako murarz.

 

Piotr Przybycin (1886-1970) urodził się w Łubkach w powiecie toszecko-gliwickim. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W okresie plebiscytu działał jako mąż zaufania. Podczas II powstania śląskiego brał udział w walkach na Górze św. Anny. W 1922 r. został uwięziony i skatowany przez bojówkę niemiecką. Także w czasie okupacji był represjonowany przez Gestapo i więziony. Po wojnie został odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym.

 

Antonina Rokicka–Niedbalska (1893-1973) urodziła się w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. W 1912 r. rozpoczęła pracę jako nauczycielka wiejska. W latach 1914-1920 studiowała na Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej i pracowała społecznie wśród robotnic Powiśla. Była członkiem Tajnej Organizacji Nauczycieli Niepodległościowców i Polskiej Organizacji Wojskowej. W maju 1920 r. przyjechała na Górny Śląsk i wzięła udział w kampanii plebiscytowej – prowadziła działalność propagandową wśród kobiet w powiecie bytomskim, strzeleckim i gliwickim. W sierpniu tego samego roku z rozkazu Dowództwa Głównego Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska organizowała żeńskie oddziały służby sanitarnej, kurierskiej i wywiadowczej. Czynnie uczestniczyła w II powstaniu. Podczas III powstania organizowała pieszą, kobiecą pocztę sztafetową. W 1922 r. wróciła do Warszawy, gdzie pracowała jako nauczycielka. Po wojnie została odznaczona m.in. Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Niepodległości oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

Paweł Sarwas (1894–1964) urodził się w Biskupicach (dzielnica Zabrza) w rodzinie robotniczej. Podczas I wojny światowej walczył na froncie zachodnim jako żołnierz w wojsku niemieckim. Gdy został jeńcem francuskim zgłosił się na ochotnika do armii gen. Józefa Hallera. Od 1920 aktywnie działał w kampanii plebiscytowej na Górnym Śląsku. Podczas III powstania śląskiego organizował oddział artylerii w Częstochowie. 21.06.1921 został mianowany przez Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych podporucznikiem. W 1926 roku wyemigrował do Niemiec w poszukiwaniu pracy. Po dziesięciu latach wrócił do Polski i osiedlił się na Śląsku Cieszyńskim. W 1939 r. został aresztowany przez Gestapo i zesłany na roboty przymusowe. Po wojnie mieszkał i pracował w Głubczycach.

 

Leopold Smyczek (1892-1972) – pochodził z rodziny górniczej, ukończył szkołę ludową. Był jednym z lokalnych, polskich przywódców niepodległościowych. W 1919 r. został żołnierzem Polskiej Organizacji Wojskowej, rozbudował tę organizację w rodzinnych Świerklanach i stanął na jej czele. Uczestniczył we wszystkich powstaniach śląskich, był aktywnym działaczem plebiscytowym. Po podziale Górnego Śląska został pierwszym polskim komisarycznym naczelnikiem gminy w Świerklanach. Pełnił szereg funkcji społecznych, m.in. Prezesa Związku Powstańców Śląskich w Świerklanach. Był uczestnikiem obrony Śląska we wrześniu 1939 r. i żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych we Francji. Pod koniec 1940 r. ze względu na zły stan zdrowia został zdemobilizowany. Po 1945 r. działał w Związku Weteranów Powstań Śląskich. Będąc w stanie spoczynku otrzymał awans do stopnia oficerskiego. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Śląskim Krzyżem Powstańczym. Zmarł w 1972 r.

 

Teodor Stera (1880-1942) – podczas I wojny światowej został wcielony do armii niemieckiej. Walczył na froncie zachodnim, skąd dostał się do niewoli angielskiej. W 1917 r. zgłosił się do powstającej na terenie Francji armii gen. Hallera, z którą wrócił do Polski w stopniu kapitana. Uczestniczył w trzech powstaniach śląskich. W latach 1924-1934 był dyrektorem Państwowego Gimnazjum Klasycznego w Królewskiej Hucie. W czasie II wojny światowej został osadzony w jednym z obozów koncentracyjnych, gdzie zmarł.

 

Franciszek Strzoda (1894-1949) urodził się w Kopaninie Nowej w powiecie bytomskim. Już w młodości działał w miejscowych organizacjach niepodległościowych. Mając 17 lat rozpoczął pracę jako górnik. Pracował m. in. w kopalni "Deutschland" (późniejsza "Polska"), z której zwolniono go za udział w strajku. W 1919 r. został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska oraz wstąpił do 1 Pułku Strzelców Bytomskich. Brał udział w trzech powstaniach śląskich. Działał jako agitator w Polskim Komisariacie Plebiscytowym. Po zakończeniu trzeciego powstania udzielał się w wielu organizacjach polskich. W czasie II wojny światowej przebywał na terenie Generalnej Guberni ukrywając się przed władzami niemieckimi.

 

Paweł Szulc (1903-1977) - urodził się w rodzinie robotnika folwarcznego w Krzyżanowicach w powiecie oleskim. Od maja do sierpnia uczestniczył w szkoleniu wojskowym, po którym wziął udział w II powstaniu śląskim walcząc w Mysłowicach, Szopienicach i Janowie, gdzie został ranny. W czasie kampanii plebiscytowej zajmował się ochroną wieców i lokali do głosowania. Podczas III powstania walczył pod Gorzowem Śląskim, w Więckowicach, Pawłowicach, Budzowie, Karłowie. Brał udział w Kampanii wrześniowej. W okresie okupacji zesłano go na przymusowe roboty w głąb Rzeszy. Po wojnie zamieszkał w Opolu i pracował jako kolejarz. Został odznaczony Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

Konstanty Tomiczek (1879-1933) urodził się w miejscowości Studziennna w powiecie raciborskim. Był aktywnym działaczem narodowym i społecznym, współzałożycielem Towarzystwa Oświaty na Śląsku, kolporterem pism i gazet polskich. Należał do Towarzystwa Polsko-Górnośląskiego w Raciborzu. W swoim domu prowadził biblioteczkę Towarzystwa Czytelni Ludowych. W latach 1919-1921 był przywódcą Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w Studziennej. Tam też działał jako przewodniczący Polskiego Komitetu Plebiscytowego. W I powstaniu pełnił funkcje kuriera, w II brał udział w obronie Domu Polskiego "Strzecha", w III był żołnierzem pułku walczącego w rejonie Raciborza. Na skutek represji popowstaniowych przez wiele lat pozostawał bezrobotny. Od 1928 utrzymywał siebie i rodzinę pracując jako sezonowy robotnik kolejowy.

 

Antoni Zaiczek (1877-1974) – urodził się w Rybniku w rodzinie robotniczej. W 1892 r. wyjechał za pracą do Westfalii, gdzie zaangażował się w działalność narodową w Zjednoczeniu Zawodowym Polskim. W 1919 r. wrócił do Rybnika i wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Cały czas poszukiwany przez Niemców ukrył się najpierw w obozie uchodźców w Strumieniu, a następnie w Piotrowicach. Podczas I powstania aresztowano go w więzieniu w Raciborzu i skazano na 11 lat twierdzy. W październiku 1919 r. na mocy amnestii został zwolniony. W czasie III powstania walczył pod Bierawą, Starym Koźlem i Dziergowicami. Wtedy też zginęli jego dwaj synowie. Po powstaniach pracował jako sztygar w kopalniach województwa śląskiego. W czasie II wojny światowej zesłano go na przymusowe roboty do kopalni węgla brunatnego w Turyngii. Po wojnie został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

 

Biogramy opracowano na podstawie:

  1. Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole, 1982
  2. Musioł Józef: Ludzie tej ziemi. Warszawa, 1980