2025 Rokiem Tragedii Górnośląskiej

: Utworzono: 12 lutego 2025

80. rocznica tragicznych wydarzeń na Górnym Śląsku.

Rok 2025 został ustanowiony Rokiem Tragedii Górnośląskiej Uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 27 sierpnia 2024 r. w sprawie przyjęcia oświadczenia dotyczącego ogłoszenia roku 2025 Rokiem Tragedii Górnośląskiej.

O Tragedii Górnośląskiej (1945 r.)

Przed zakończeniem II wojny światowej zwycięska Armia Czerwona brała odwet za zbrodnie popełnione przez Niemców podczas kampanii na Wschodzie. Gwałty, zabójstwa, rabunki i wywózki ludności do przymusowej pracy na tereny ZSRR określamy dziś terminem Tragedii Górnośląskiej. Z rąk żołnierzy radzieckich zginęło wówczas na Górnym Śląsku co najmniej 2 tys. cywilów – głównie starców, kobiet i dzieci. Czerwonoarmiści zachowywali się jak najeźdźcy – nie tylko mordowali, ale także podpalali, niszczyli i rabowali.

Od lutego do początku maja 1945 r. wywieziono do obozów pracy – głównie do Donbasu, Kazachstanu, na Syberię, Ural i Kamczatkę ponad 30 tys. mężczyzn w wieku 17 – 50 lat. Transportowani w bydlęcych wagonach, w fatalnych warunkach sanitarnych, niedożywieni często umierali zanim dotarli na miejsce. Wywożono nie tylko ludzi, ale także sprzęt z fabryk i zakładów – m.in. wyposażenie elektrowni i hut, cementowni, szyny, parowozy, wagony.

Latem 1945 roku wicewojewoda śląski płk. Jerzy Ziętek powołał komisję, której zadaniem było umożliwienie powrotu deportowanym mężczyznom. Sporządzono wówczas „Spis polskich obywateli-górników wywiezionych do ZSRR z początkiem 1945 r. z terytorium Górnego i Opolskiego Śląska” liczący prawie 10 tys. nazwisk. Władze radzieckie odsyłały jednak do Polski głównie ludzi już niepotrzebnych - schorowanych i wycieńczonych. Szacuje się, że do ojczyzny nie wróciło 25 % deportowanych. Ci, którzy przeżyli, wracali do przełomu lat 1949/50. Najpóźniej wracali ci, którym udało się zachować względnie dobre zdrowie i mogli pracować.

Opracowano na podstawie: Tragedia w cieniu "wyzwolenia" : Górny Śląsk w 1945 roku : materiały edukacyjne / autorzy materiałów edukacyjnych Kornelia Banaś, Adam Dziurok, Anna Skiendziel, Lucyna Staniczek, Andrzej Sznajder. - Katowice : Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział, 2015.

Publikacje ze zbiorów biblioteki (pdf; 255 KB)